نبرد شرق و غرب در دنیای هوش مصنوعی: چت‌جی‌پی‌تی یا دیپ‌سیک؟ آینده ایران چه خواهد شد؟

مقدمه

نبرد شرق و غرب در دنیای هوش مصنوعی: چت‌جی‌پی‌تی یا دیپ‌سیک؟ آینده ایران چه خواهد شد؟

هوش مصنوعی دیگر یک ابزار صرف نیست، بلکه میدان نبردی استراتژیک میان دو ابرقدرت جهانی – آمریکا و چین. در این جنگ فناورانه، دو غول بزرگ یعنی چت‌جی‌پی‌تی (ChatGPT) از OpenAI و دیپ‌سیک (DeepSeek) از چین، در حال رقابتی بی‌رحمانه برای تصاحب آینده‌ی تکنولوژی هستند. چت‌جی‌پی‌تی با حمایت مالی مایکروسافت، بر خلاقیت و پردازش داده‌های عظیم تکیه دارد، درحالی‌که دیپ‌سیک با الگوریتم‌های کارآمد و هزینه‌ی پایین، تلاش می‌کند تا سلطه‌ی مدل‌های غربی را به چالش بکشد.

اما در این میان، ایران کجای این معادله‌ی جهانی ایستاده است؟ آیا می‌تواند با اتکا به قدرت‌های شرقی، جایگاهی برای خود در این رقابت پیدا کند، یا همچنان نقش یک مصرف‌کننده‌ی منفعل را بازی خواهد کرد؟ تحریم‌های غرب، وابستگی احتمالی به چین، و نبود زیرساخت‌های پردازشی قدرتمند، آینده‌ی حضور ایران در این میدان نبرد را به چالشی پیچیده تبدیل کرده است.

🔹 آیا ایران می‌تواند بازیگری مستقل در این رقابت شود، یا سرنوشت آن در دستان شرق و غرب رقم خواهد خورد؟
🔹 چت‌جی‌پی‌تی و دیپ‌سیک، کدام‌یک آینده‌ی هوش مصنوعی را در کنترل خواهد گرفت؟
🔹 و مهم‌تر از همه، آیا ایران فرصت طلایی برای ورود به این رقابت را از دست خواهد داد؟

در این مقاله، به بررسی این نبرد سرنوشت‌ساز، نقش ایران، و آینده‌ی این فناوری خواهیم پرداخت. پایان این رقابت، ممکن است سرنوشت جهان را تغییر دهد!

دیپ‌سیک (DeepSeek) رقیب نوظهور اما قدرتمند

تاریخچه

دیپ‌سیک در سال ۲۰۲۳ توسط لیانگ ونفنگ تأسیس شد. این شرکت به‌سرعت جایگاه خود را در دنیای هوش مصنوعی به‌عنوان یک رقیب جدی برای مدل‌های غربی تثبیت کرد. مدل DeepSeek-R1 که در ژانویه ۲۰۲۵ معرفی شد، به دلیل معماری نوآورانه و مقرون‌به‌صرفه بودن، مورد توجه بسیاری از متخصصان این حوزه قرار گرفت. این مدل با بهره‌گیری از ۲٬۰۴۸ واحد پردازش گرافیکی (GPU) و با هزینه‌ای بالغ بر ۵٫۶ میلیون دلار آموزش داده شد که در مقایسه با مدل‌های رقیب، هزینه‌ای به‌مراتب کمتر دارد.

بنیان‌گذار و رویکرد فنی

لیانگ ونفنگ، کارآفرین ۳۹ ساله چینی و بنیان‌گذار دیپ‌سیک، سابقه‌ای درخشان در بازارهای مالی و هوش مصنوعی دارد. او در سال ۲۰۱۶ صندوق پوشش ریسک High-Flyer را تأسیس کرد که از الگوریتم‌های یادگیری ماشینی برای معاملات سهام استفاده می‌کرد. علاقه او به هوش مصنوعی منجر به سرمایه‌گذاری قابل‌توجه در این حوزه شد و در سال ۲۰۲۱ بیش از ۱۰٬۰۰۰ واحد پردازش گرافیکی Nvidia A100 را برای توسعه پروژه‌های خود تهیه کرد.

سرمایه‌گذاری و مدل تجاری

برخلاف بسیاری از شرکت‌های غربی، دیپ‌سیک یک شرکت کاملاً خصوصی است که سرمایه اولیه آن به‌طور کامل توسط صندوق پوشش ریسک High-Flyer تأمین شده است. این شرکت سیاستی محافظه‌کارانه در پذیرش سرمایه‌گذاری خارجی دارد و عمدتاً بر توسعه فناوری‌های بنیادی هوش مصنوعی متمرکز است. مدل‌های دیپ‌سیک به‌صورت متن‌باز ارائه می‌شوند، که نشان‌دهنده رویکرد متفاوت آن نسبت به رقبای تجاری مانند OpenAI است.

چت‌جی‌پی‌تی (ChatGPT): پیشگام صنعت هوش مصنوعی

تاریخچه

چت‌جی‌پی‌تی توسط شرکت OpenAI توسعه یافت و در نوامبر ۲۰۲۲ به‌عنوان یک نمونه اولیه منتشر شد. این مدل به دلیل توانایی فوق‌العاده در تولید متون طبیعی، پاسخ‌دهی تعاملی و یادگیری از ورودی‌های کاربر، به‌سرعت محبوبیت جهانی پیدا کرد. نسخه‌های پیشرفته‌تر مانند GPT-4 بهبودهایی در زمینه پردازش داده‌ها، تحلیل اطلاعات و منطق زبانی ارائه دادند.

بنیان‌گذاران و مسیر توسعه

OpenAI در سال ۲۰۱۵ توسط گروهی از نوآوران برجسته از جمله ایلان ماسک، سم آلتمن، گرگ براکمن، ایلیا ساتسکور و جان شولمن تأسیس شد. هدف اولیه این شرکت، توسعه هوش مصنوعی به‌صورت متن‌باز و با هدف بهره‌مندی عمومی بود. با این حال، در سال‌های بعد، OpenAI مسیر خود را تغییر داد و به یک مدل مختلط (Profit & Non-Profit) تبدیل شد تا بتواند سرمایه‌های بیشتری جذب کند.

سرمایه‌گذاران و مدل اقتصادی

مایکروسافت یکی از بزرگ‌ترین حامیان OpenAI است که در سال ۲۰۱۹ مبلغ ۱ میلیارد دلار در این شرکت سرمایه‌گذاری کرد. این همکاری منجر به توسعه نسخه‌های پیشرفته‌تر GPT و یکپارچگی این مدل‌ها در سرویس‌هایی مانند Azure AI شد. برخلاف دیپ‌سیک، مدل‌های OpenAI متن‌بسته هستند و تنها از طریق سرویس‌های ابری و اشتراک‌های پولی قابل‌دسترسی‌اند.

مقایسه دیپ‌سیک و چت‌جی‌پی‌تی: تفاوت‌ها و شباهت‌ها

دیپ‌سیک و چت‌جی‌پی‌تی دو نمونه از برجسته‌ترین مدل‌های زبانی هستند که هرکدام با رویکردی متفاوت، مسیر پیشرفت هوش مصنوعی را شکل داده‌اند. دیپ‌سیک با تأکید بر متن‌باز بودن، بهینه‌سازی منابع و استقلال مالی، به‌عنوان یک رقیب قدرتمند در برابر مدل‌های غربی ظاهر شده است. در مقابل، چت‌جی‌پی‌تی با پشتیبانی مالی گسترده و رویکرد متن‌بسته، همچنان یکی از قوی‌ترین مدل‌های زبانی موجود در بازار است. در نهایت، انتخاب میان این دو مدل بستگی به نیاز کاربران، دسترسی به منابع، و اهمیت متن‌باز یا متن‌بسته بودن فناوری مورد استفاده دارد.

مقایسه از منظر قابلیت‌های فنی

در دنیای مدل‌های هوش مصنوعی، بررسی قابلیت‌های فنی یک مدل می‌تواند تعیین‌کننده‌ی کارایی و کاربرد آن در حوزه‌های مختلف باشد. در این بخش، دو مدل دیپ‌سیک (DeepSeek) و چت‌جی‌پی‌تی (ChatGPT) از نظر ویژگی‌های کلیدی، توانمندی‌های پردازشی، و انعطاف‌پذیری بررسی می‌شوند.

قابلیت‌های برجسته دیپ‌سیک (DeepSeek)

1. بهینه‌سازی مصرف انرژی
   دیپ‌سیک از الگوریتم‌های پیشرفته‌ی فشرده‌سازی و کاهش بار محاسباتی بهره می‌برد که سبب کاهش مصرف انرژی و افزایش بهره‌وری سخت‌افزار می‌شود. این ویژگی، آن را برای محیط‌های ابری و سیستم‌هایی با محدودیت‌های پردازشی، بهینه می‌کند.
2. پردازش چندزبانه و پشتیبانی از زبان‌های کمتر شناخته‌شده
   برخلاف بسیاری از مدل‌های دیگر که تمرکز اصلی آن‌ها بر زبان‌های رایج مانند انگلیسی، چینی و اسپانیایی است، دیپ‌سیک پشتیبانی گسترده‌ای از زبان‌های کمتر رایج نیز دارد. این موضوع، آن را به گزینه‌ای مناسب برای کاربردهای محلی و منطقه‌ای تبدیل می‌کند.
3. ادغام پیشرفته با سایر سیستم‌ها و معماری ماژولار
   یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های دیپ‌سیک، توانایی ادغام عمیق آن با سایر سیستم‌های هوش مصنوعی، پایگاه‌های داده و سیستم‌های ERP و CRM است. این ویژگی باعث افزایش انعطاف‌پذیری آن در صنایع مختلف، از تجارت الکترونیک تا تحلیل داده‌های پزشکی، می‌شود.
4. مبتنی بر یادگیری تقویتی (Reinforcement Learning)
   دیپ‌سیک از یادگیری تقویتی برای بهبود پاسخ‌ها و تعاملات استفاده می‌کند. این بدان معناست که با گذشت زمان و افزایش تعاملات، عملکرد مدل بهینه‌تر شده و دقت آن در ارائه‌ی اطلاعات افزایش می‌یابد.
5. امنیت بالا و قابلیت کنترل پیشرفته
   این مدل دارای مکانیزم‌های امنیتی پیشرفته‌ای است که دسترسی‌های غیرمجاز را کاهش داده و امکان کنترل دقیق‌تر روی داده‌های پردازش‌شده را فراهم می‌کند. این ویژگی برای سازمان‌هایی که به حریم خصوصی داده‌ها اهمیت می‌دهند، یک مزیت کلیدی محسوب می‌شود.

مزایای کلیدی چت‌جی‌پی‌تی (ChatGPT)

1. توانایی پردازش و تحلیل داده‌های عظیم (Big Data Processing)
   چت‌جی‌پی‌تی از معماری پیشرفته‌ی مبتنی بر شبکه‌های عصبی عمیق (Deep Neural Networks) بهره می‌برد که به آن امکان پردازش حجم عظیمی از داده‌ها را می‌دهد. این قابلیت، آن را برای سازمان‌هایی که نیاز به پردازش سریع و دقیق داده‌های کلان دارند، ایده‌آل می‌سازد.
2. تعامل پیشرفته با کاربران و درک عمیق‌تر مکالمات
   یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های چت‌جی‌پی‌تی، توانایی تعاملات پیچیده با کاربران است. این مدل قادر است مکالمات را با زمینه‌ی گسترده‌تری درک کند و پاسخ‌هایی متناسب با نیازهای کاربر ارائه دهد. همچنین می‌تواند احساسات و نیت کاربران را بهتر تشخیص داده و متناسب با آن واکنش نشان دهد.
3. تولید محتوای خلاقانه و نوآورانه
   چت‌جی‌پی‌تی نه تنها برای مکالمات روزمره مناسب است، بلکه در تولید محتوای خلاقانه، داستان‌نویسی، شعر، و حتی کدنویسی پیشرفته نیز عملکرد بسیار مطلوبی دارد. این ویژگی، آن را به ابزاری پرکاربرد برای نویسندگان، تولیدکنندگان محتوا و متخصصان بازاریابی دیجیتال تبدیل کرده است.
4. پشتیبانی از شخصی‌سازی و تنظیمات پیشرفته
   چت‌جی‌پی‌تی قابلیت سفارشی‌سازی بالایی دارد و کاربران می‌توانند تنظیمات آن را براساس نیازهای خاص خود تغییر دهند. این امکان، آن را به ابزاری انعطاف‌پذیر برای طیف وسیعی از کاربردها، از خدمات مشتریان گرفته تا آموزش آنلاین، تبدیل کرده است.
5. توسعه‌ی مداوم و یادگیری پیوسته
   یکی از نقاط قوت چت‌جی‌پی‌تی، به‌روزرسانی‌های مداوم آن است. این مدل به طور مستمر توسط محققان و توسعه‌دهندگان بهینه‌سازی می‌شود تا کیفیت پاسخ‌ها افزایش یابد و تعاملات طبیعی‌تر به نظر برسند.

هر دو مدل دیپ‌سیک و چت‌جی‌پی‌تی دارای مزایای خاص خود هستند و بسته به کاربرد موردنظر، می‌توان یکی از آن‌ها را انتخاب کرد:

• دیپ‌سیک گزینه‌ای ایده‌آل برای کسب‌وکارهایی است که به بهینه‌سازی مصرف انرژی، امنیت داده‌ها و ادغام با سایر سیستم‌ها نیاز دارند.
• چت‌جی‌پی‌تی برای تحلیل داده‌های عظیم، تولید محتوای خلاقانه و تعاملات پیشرفته با کاربران گزینه‌ی مناسب‌تری است.

انتخاب نهایی بین این دو مدل به نیازهای خاص هر سازمان یا کاربر بستگی دارد، اما در مجموع، هر دو مدل سهم قابل‌توجهی در پیشرفت فناوری هوش مصنوعی دارند و می‌توانند در صنایع مختلف ارزش افزوده‌ای ایجاد کنند.

آینده رقابت دیپ‌سیک و چت‌جی‌پی‌تی: چه کسی برنده خواهد شد؟

رقابت بین دیپ‌سیک (DeepSeek) و چت‌جی‌پی‌تی (ChatGPT) بخشی از روند کلی پیشرفت مدل‌های هوش مصنوعی است که در سال‌های آینده نقش بسیار مهمی در صنایع و جوامع ایفا خواهند کرد. آینده این رقابت به چند عامل کلیدی بستگی دارد، از جمله توسعه فناوری، پذیرش بازار، کاربردهای صنعتی، و چالش‌های مقرراتی. در ادامه، بررسی می‌کنیم که کدام مدل در کدام بخش‌ها رشد بیشتری خواهد داشت و آینده این رقابت چگونه رقم خواهد خورد.

۱. آینده فناوری و توسعه مدل‌های هوش مصنوعی

🔹 چالش‌های پیش‌رو

• مدل‌های زبان بزرگ (LLM) با چالش‌هایی مانند مصرف بالای انرژی، نیاز به داده‌های باکیفیت، و محدودیت‌های پردازشی مواجه هستند.
• دیپ‌سیک در تلاش است تا بهینه‌سازی مصرف انرژی و ادغام بهتر با سیستم‌های مختلف را توسعه دهد.
• چت‌جی‌پی‌تی در حال افزایش قدرت پردازش و بهبود تعاملات انسانی است تا به سمت یک مدل چندوجهی (Multimodal AI) حرکت کند که نه تنها متن، بلکه تصویر، ویدئو، و حتی صوت را پردازش کند.

🔹 مزیت کلیدی آینده

• چت‌جی‌پی‌تی به دلیل پشتیبانی از شبکه‌های عصبی گسترده‌تر و شخصی‌سازی پیشرفته‌تر، شانس بیشتری برای پیشتازی در حوزه تعاملات انسانی و محتوای خلاقانه دارد.
• دیپ‌سیک اگر بتواند کارایی انرژی را بهینه کرده و ادغام قوی‌تری با سیستم‌های سازمانی ایجاد کند، می‌تواند در صنایع تجاری، مهندسی، و تحلیل داده‌ها پیشرفت بیشتری داشته باشد.

۲. پذیرش در جوامع و کاربران عمومی

🔹 چت‌جی‌پی‌تی: محبوبیت بیشتر در میان کاربران عادی

• چت‌جی‌پی‌تی در حال حاضر در بین کاربران عمومی، برنامه‌نویسان، تولیدکنندگان محتوا، و بازاریاب‌ها محبوب‌تر است.
• توانایی تولید محتوای خلاقانه، نوشتن داستان، ترجمه، و پاسخ‌دهی سریع به سؤالات، این مدل را در بین کاربران عمومی بسیار محبوب کرده است.
• پشتیبانی از چندرسانه‌ای (Multimodal AI) می‌تواند برتری چت‌جی‌پی‌تی را در آینده تثبیت کند.

🔹 دیپ‌سیک: مورد علاقه کسب‌وکارها و سازمان‌ها

• دیپ‌سیک بیشتر در حوزه‌های هوش تجاری، داده‌کاوی، و صنایع مهندسی مورد استقبال قرار می‌گیرد.
• امنیت بالاتر، ادغام با سیستم‌های ERP/CRM، و پردازش چندزبانه قوی‌تر می‌تواند باعث شود که این مدل در جوامع سازمانی و صنعتی محبوب‌تر شود.

 پیش‌بینی:

چت‌جی‌پی‌تی به دلیل تجربه‌ی کاربری بهتر در میان کاربران عمومی رشد خواهد داشت، درحالی‌که دیپ‌سیک در محیط‌های سازمانی و صنعتی نفوذ بیشتری پیدا می‌کند.

۳. کاربردهای صنعتی و نقش در آینده‌ی کسب‌وکارها

🔹 چت‌جی‌پی‌تی: هوش مصنوعی خلاقانه و تعاملی برای صنایع رسانه‌ای و خدماتی
چت‌جی‌پی‌تی در حوزه‌های زیر رشد خواهد داشت:

• رسانه و تولید محتوا: ایجاد مقالات، تبلیغات، سناریونویسی فیلم، طراحی بازی‌های ویدیویی
• خدمات مشتریان: چت‌بات‌های هوشمند، پاسخ‌گویی خودکار به مشتریان
• آموزش و یادگیری: مربی‌های هوش مصنوعی، دوره‌های آموزشی سفارشی‌شده

🔹 دیپ‌سیک: پردازش داده‌های سنگین برای صنایع مهندسی و تحلیل داده‌ها
دیپ‌سیک در صنایع زیر کاربرد گسترده‌تری پیدا خواهد کرد:

• صنایع مالی و بانکی: پیش‌بینی بازار، تشخیص تقلب، اتوماسیون تحلیل‌های اقتصادی
• مهندسی و تولید: بهینه‌سازی فرآیندهای تولید، کاهش مصرف انرژی در کارخانه‌ها
• بهداشت و درمان: تحلیل داده‌های پزشکی، تشخیص الگوهای بیماری، مشاوره‌ی پزشکی هوشمند

پیش‌بینی:

چت‌جی‌پی‌تی در صنایع خلاقانه و خدماتی مسلط خواهد شد، درحالی‌که دیپ‌سیک در بخش‌های مهندسی، مالی، و پزشکی رشد بیشتری خواهد داشت.

۴. مقررات و چالش‌های حقوقی

• چت‌جی‌پی‌تی: به دلیل گستردگی استفاده‌ی عمومی، ممکن است در آینده تحت قوانین سخت‌گیرانه‌ی حفاظت از داده‌ها و هوش مصنوعی شفاف قرار بگیرد.
• دیپ‌سیک: به دلیل تمرکز بیشتر بر محیط‌های تجاری و سازمانی، ممکن است در محیط‌های حساس مانند بانک‌ها و شرکت‌های فناوری، راحت‌تر پذیرفته شود.

پیش‌بینی:

چت‌جی‌پی‌تی درگیر محدودیت‌های قانونی بیشتری خواهد شد، درحالی‌که دیپ‌سیک به دلیل تمرکز بر مشتریان سازمانی، کمتر تحت تأثیر مقررات سخت‌گیرانه قرار می‌گیرد.

جمع‌بندی: چه کسی آینده را خواهد برد؟ شما قضاوت کنید؟!

1. چت‌جی‌پی‌تی به دلیل تعاملات قوی‌تر، تجربه‌ی کاربری بهتر، و تولید محتوای خلاقانه در جوامع عمومی رشد بیشتری خواهد داشت.
2. دیپ‌سیک در صنایع سازمانی، تحلیل داده، و سیستم‌های تجاری موفق‌تر خواهد بود و ممکن است در آینده، جایگزین برخی از مدل‌های قدیمی‌تر هوش تجاری شود.
3. اگر چت‌جی‌پی‌تی بتواند بهینه‌سازی پردازش را بهبود دهد و دیپ‌سیک بتواند تعاملات انسانی را ارتقا دهد، این رقابت نزدیک‌تر خواهد شد.

آینده‌ی این رقابت بستگی به توسعه‌ی هوش مصنوعی چندوجهی، شخصی‌سازی و مقررات دولتی دارد. اما به نظر می‌رسد که در کوتاه‌مدت، چت‌جی‌پی‌تی محبوب‌تر خواهد بود و دیپ‌سیک در حوزه‌های صنعتی نفوذ بیشتری خواهد کرد.

جایگاه ایران در رقابت هوش مصنوعی میان شرق و غرب

رقابت بین چت‌جی‌پی‌تی (OpenAI, آمریکا - غرب) و دیپ‌سیک (چین - شرق) تنها یک نبرد فنی نیست، بلکه بازتابی از رقابت ژئوپلیتیکی، اقتصادی، و فناوری میان دو قدرت بزرگ دنیاست. در این میان، ایران در چه جایگاهی قرار دارد و چگونه می‌تواند در این رقابت جهانی نقش داشته باشد؟

۱. محدودیت‌های ایران در دسترسی به فناوری‌های پیشرفته

ایران در این رقابت، مانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه، با چالش‌های متعددی مواجه است:

🔹 تحریم‌های فناوری و دسترسی به منابع پردازشی

• ایران تحت تحریم‌های اقتصادی و فناوری غرب قرار دارد که دسترسی مستقیم به پلتفرم‌های قدرتمند هوش مصنوعی مانند چت‌جی‌پی‌تی و دیپ‌سیک را دشوار می‌کند.
• شرکت‌های آمریکایی مانند OpenAI، گوگل و مایکروسافت خدمات خود را در ایران مسدود کرده‌اند.
• چین نیز داده‌های خود را به‌سختی به کشورهای ثالث می‌دهد و توسعه مدل‌های چینی در ایران چالش‌های خاص خود را دارد.

🔹 ضعف زیرساخت‌های پردازشی (GPU و سرورهای ابری)

• ایران دسترسی محدودی به پردازنده‌های قدرتمند (مانند GPUهای انویدیا یا TPUهای گوگل) دارد که برای توسعه مدل‌های هوش مصنوعی ضروری هستند.
• نبود سرورهای ابری قدرتمند (Cloud AI) مانند AWS، Azure و Google Cloud نیز توانایی ایران را در رقابت با قدرت‌های بزرگ محدود می‌کند.

🔹 مشکل دسترسی به داده‌های به‌روز و استاندارد

• هوش مصنوعی بدون داده‌های گسترده و پاک‌سازی‌شده عملاً بی‌اثر است. ایران با محدودیت‌هایی در گردآوری داده‌های بین‌المللی مواجه است و نمی‌تواند به پایگاه‌های داده‌ی باز و تجاری دسترسی آزاد داشته باشد.

۲. فرصت‌های ایران در این رقابت

باوجود تمام محدودیت‌ها، ایران هنوز هم می‌تواند جایگاهی در این رقابت داشته باشد. اما این جایگاه مستلزم اتخاذ یک استراتژی خاص است.

🔹 توسعه مدل‌های بومی (اما با چالش‌های زیاد)

• ایران می‌تواند روی توسعه مدل‌های زبان فارسی و سیستم‌های هوش مصنوعی بومی سرمایه‌گذاری کند.
• بااین‌حال، توسعه یک LLM (مدل زبان بزرگ) داخلی نیازمند منابع بسیار زیاد است که با وضعیت فعلی زیرساخت‌های ایران همخوانی ندارد.
• نمونه‌هایی مانند "یوز" و "فجر" در ایران تلاش‌هایی در این زمینه بوده‌اند، اما همچنان فاصله زیادی با مدل‌های پیشرفته جهانی دارند.

🔹 همکاری با چین و شرق

• چین نسبت به آمریکا، نگاه استراتژیک‌تری به کشورهای در حال توسعه دارد و ایران می‌تواند از این فرصت برای توسعه هوش مصنوعی خود استفاده کند.
• مدل‌هایی مانند دیپ‌سیک ممکن است برای همکاری‌های علمی و دانشگاهی در ایران بیشتر در دسترس باشند.
• ایران می‌تواند از فناوری هوش مصنوعی چینی برای صنایع داخلی خود استفاده کند (مثلاً در تحلیل داده‌های پزشکی، سیستم‌های امنیتی، و تحلیل مالی).

🔹 تمرکز بر کاربردهای داخلی هوش مصنوعی

• بجای رقابت با OpenAI یا DeepSeek، ایران می‌تواند بر روی مدل‌های هوش مصنوعی خاص‌منظوره متمرکز شود.
• استفاده از هوش مصنوعی در حوزه‌هایی مانند کشاورزی هوشمند، سیستم‌های دفاعی، پیش‌بینی آب‌وهوا، و صنعت نفت می‌تواند به ایران برتری نسبی بدهد.

۳. سناریوهای پیش‌رو برای ایران در رقابت شرق و غرب

سناریوی ۱: ایران کاملاً از رقابت جهانی کنار گذاشته می‌شود (احتمال: بالا)

• اگر تحریم‌ها شدیدتر شوند و ایران همچنان نتواند به زیرساخت‌های مدرن (مانند GPUهای قدرتمند) دسترسی پیدا کند، ممکن است در حاشیه‌ی رقابت جهانی باقی بماند.
• در این سناریو، ایران به‌جای توسعه، بیشتر به مصرف‌کننده‌ی فناوری‌های خارجی تبدیل خواهد شد.

سناریوی ۲: ایران با چین همکاری عمیق‌تری می‌کند (احتمال: متوسط)

• ایران می‌تواند از فناوری‌های هوش مصنوعی چینی بهره ببرد و در برخی زمینه‌ها مانند نظارت تصویری، تحلیل داده‌های کلان، و سیستم‌های امنیتی از چین الگوبرداری کند.
• در این حالت، ایران بیشتر به یک بازیگر منطقه‌ای در هوش مصنوعی تبدیل می‌شود تا یک پیشگام جهانی.

 سناریوی ۳: توسعه محدود اما مستقل مدل‌های بومی (احتمال: پایین)

• اگر ایران بتواند بر سرمایه‌گذاری داخلی در پردازنده‌های گرافیکی و توسعه‌ی پایگاه‌های داده تمرکز کند، شاید بتواند مدل‌های هوش مصنوعی بومی خود را بسازد.
• این سناریو چالش‌های زیادی دارد، اما می‌تواند ایران را در برخی حوزه‌های خاص (مانند پردازش زبان فارسی) به یک قدرت محلی تبدیل کند.

۴. آینده‌ی نقش ایران: تماشاگر یا بازیگر؟

سناریوی محتمل‌تر:

🔹 ایران احتمالاً یک "مصرف‌کننده هوش مصنوعی" باقی خواهد ماند، نه یک پیشرو در توسعه فناوری؛
🔹 وابستگی بیشتر به چین برای مدل‌های هوش مصنوعی سازمانی و صنعتی محتمل است؛
🔹 عدم دسترسی به منابع پردازشی قوی، توسعه مدل‌های بومی را دشوار می‌کند؛

اما اگر ایران بخواهد بازیگر شود؟ (قابل توجه خط مشی گذران محترم)

✔ سرمایه‌گذاری روی سخت‌افزار و مراکز پردازشی داخلی
✔ همکاری‌های استراتژیک با چین و کشورهای شرق برای انتقال فناوری
✔ توسعه مدل‌های هوش مصنوعی مخصوص بازارهای منطقه‌ای و فارسی‌زبان

جمع‌بندی:
در آینده نزدیک، ایران بیشتر در حاشیه‌ی رقابت شرق و غرب باقی خواهد ماند، مگر اینکه روی استراتژی‌های جایگزین مانند توسعه کاربردهای بومی هوش مصنوعی یا همکاری عمیق‌تر با چین سرمایه‌گذاری کند.

مهدی عرب زاده یکتا

بهمن 1403